OUTBIOTICS: ANTIBIOTIKOAK MUGAZ GAINDIKO IBAIETAN
Sortzen ari diren kutsatzaileak ibai-ibilguetan dauden substantziak dira, eta azken hamarkadan hartu dute garrantzia, lehen ez baitziren identifikatzen. Kutsatzaile horiek produktu ugari dira, hala nola pestizidak, botikak, kafea, hormonak edo drogak. Horien artean, antibiotikoak garrantzizkoak dira ingurune naturalerako arriskutsuak direlako. Gainera, antibiotikoekiko erresistentziaren eta erresistentzia-moten gorakada Osasun Publikoak mundu osoan dituen erronka handienetako bat da.
Gaur egun ez da sortzen ari diren kutsatzaileei buruzko parametrorik legez mugatu, gaiak azterketa zientifiko eskasa izan baitu. Espainia, Andorra eta Frantziaren arteko mugaz gaindiko POCTEFA OUTBIOTICS proiektua aitzindaria da Europar Batasunean, eta NILSAk garatu du hiru urtez, beste bazkide batzuekin batera: Zaragozako Unibertsitatea, Nafarroako Unibertsitatea, Lleidako Unibertsitatea, Laboratorios Enosán eta Europako zientzia-ikerketarako zentro ospetsuenetako bat, Centre National de la Recherche Scientific, Frantziakoa.
Antibiotikoak eta bakterio erresistenteak detektatzeko eta kuantifikatzeko ikerketak ibai hauetan egin dira: Urumea, Bidasoa, Arba, Arga, Irati, Veral, Subordan, Aragoi, Gállego, Ara, Cinca, Segre, Esera, Aturri, Garona eta Salat. Hala ere, asmoa ez da araztegiek isurketak ibaira itzuli aurretik tratatzea, baizik eta sistemak ur kutsatuaren irteera-guneetan jartzea (hiltegiak, etxaldeak, finka esperimentalak, ospitaleak gizakien kasuan, eta abar).
Horrez gain, NILSAk antibiotikoak araztegietan nola kanporatu aztertu du. Horretarako, instalazio pilotu bat eraiki du Tuterako instalazioan, eta han ur kutsatuarekin esperimentazio-saiakuntzak egiten ditu. Ura tratatzeko, fotokatalisia titanio dioxidoarekin eta ikatz aktiboarekin konbinatzen du. Saiakuntzek antibiotiko kopuruaren % 80 ere desagerrarazi dute, eta hiltegietatik datorren hondakin-urarekin probak ere egin dira.
Nahiz eta hiru-bost urteko epean lan esperimentala geratzen den, NILSA aztertzen ari da etorkizunean fotokatalisi-teknologia hori araztegietan beraietan hondakin-ura tratatzeko etapa gehigarri gisa ezartzea.
Garapena
NILSAren I+G+B dibisioa 2014an hasi zen araztegietako patogenoak aztertzen, Zaragozako Unibertsitatearekin sinatutako lankidetza-hitzarmen batekin. Unibertsitateak adituak oxidazio aurreratuetan ditu, hau da, uretan substantzia patogenoak ezabatzeko prozesuetan adituak. Ikerketan, ur-marra aztertu zen araztegietako mikroorganismoen kanporatzea zenbait tratamendurekin konparatzeko. Lohi-marra ere aztertu zen eta, azkenik, lohien aplikazioa nekazaritza-lurzoruetan. Azken aldagai hori patogenoen bilakaera ikusteko aukeratu zen, lohia nekazaritzan aplikatzen denetik uzta bildu arte.
Ikerketa eta proben bidez, titanio dioxido bidezko fotokatalisian oinarritutako teknologia bat garatu zen, eta horren patentea NILSAk erregistratu zuen, 2018an. Fotokatalisia eguzki-energiak aktibatutako oxidazioaren bidez kutsatzaileak ezabatzen dituen prozesua da. Azken helburua gero eta larriagoa den arazo bat konpontzea eta enpresa publikoaren teknologiak araudi berrien etorkizuneko murrizketetara aurreratzea da. Murrizketa horiek Europar Batasunak hurrengo urteetan ezarriko ditu. Aurrekari horien ondorioz, NILSAk OUTBIOTICS proiektuari titanio dioxidoaren prozesuekin izan duen esperientzia eskaini ahal izan dio. Ikerlanak, ikatz aktiboaz gain, potasio ferratoa ere gehitu du.
Europar finantzazioa
POCTEFA EFA183/16 OUTBIOTICS proiektuari dagokionez, nabarmendu behar da bere jarduera-eremua abeltzaintza-ustiategiak izan direla. Izan ere, landa-eragile ekonomikoak dira baina, aldi berean, ingurumenera antibiotiko gehien emititzen dutenak ere, haragia eta minda direla eta, eta uretara zuzenean isurtzen dutelako. Espainia eta Frantziaren arteko elkarlanaren helburu nagusia uren egoera diagnostikatzea izan da, animalia-ekoizpenean antibiotikoak ordezteko tresnak aplikatzeko eta uraren karga kutsatzailea kanporatzeko.
Proiektua 2018an hasi zen eta abenduan amaituko da. Guztira 1.955.730 euroko aurrekontua izan du (horietatik, NILSAk 173.000 euro jaso ditu), eta Eskualde Garapeneko Europako Funtsak (EGEF) % 65ean kofinantzatu du.
FEDER funtsak
Proiektu horiek guztiak Europar Batasuneko FEDER (Eskualde Garapeneko Europako Funtsa) funtsak kofinantzatu ditu % 50ean. NILSAk 36 milioi euro baino gehiago kudeatu ditu Europako funtsetatik 31 urteko ibilbidean, eta EGEF funtsak izan dira garrantzitsuenak. Halaber, 3.329.813 euroko aurrekontua du NILSAk LIFE NADAPTA europar programan: 1.997.888 euro Europar Batasunak eman ditu, eta 1.331.925 euro enpresa publikoaren autofinantzaketari esker lortu dira.
Gogoratu behar da NILSA klima-aldaketara egokitzeko Europar Batasunaren lehen proiektuko (LIFE NADAPTA) kide dela; 15,6 milioi euro atxiki zaizkio proiektuari. Alor horretan, ur-masak kudeatzeko jardunbide egokiak aztertzen ari da NILSA, baina bere prozesuen energia-efizientzia handitzeko neurriak ere ezartzen ari da, eguzki-panelak, adibidez.
Bestalde, Europako Batzordeak energiaren inguruan ezarritako helburu estrategikoak daudela azpimarratu behar da. Izan ere, berotegi-efektua eragiten duten gasak % 40 murriztu behar dira 2030erako, 1990eko datuekin alderatuta. Baita energia berriztagarrien kuotaren % 32 eta energia-eraginkortasunaren % 32,5 ere. Helburu horiek Nafarroako Plan Energetikoa 2030ean islatu dira, eta, horren arabera, hau egin beharko du NILSAk hamar urtean: CO2 igorpenak % 26 murriztu, kontsumitutako energia guztiaren % 50k energia berriztagarrietan jatorria izan eta, efizientzia-jarduketei esker, energia primarioa % 19,54 murriztu.